Konwersatorium „Dociekania semantyczne”

Streszczenie

Bibliografia

Celem referatu jest analiza śmiechu przez pryzmat semantyki podstawowych słów służących w polszczyźnie do mówienia o tym zjawisku. W pierwszej części wystąpienia skupię się na zbadaniu znaczenia i składni polisemicznego czasownika śmiać się, tworzącego w języku polskim rozbudowane gniazdo leksykalne. Analizując źródła i mechanizmy przeobrażeń metonimicznych, ukażę bogactwo semantyczne tego słowa i sposób oddziaływania metonimii jako procesu pojęciowego na płaszczyznę składniową derywatów semantycznych od leksemu śmiać się. W drugiej części referatu przyjrzę się zjawisku śmiechu w perspektywie pragmatycznej. W ramach tego kierunku oglądu śmiechu podejmę próbę analizę aktu mowy, który klasyfikuję jako akt zniewagi poprzez komizm (śmiech). Jako językowe korelaty tego aktu przyjmuję czasownik [ktoś] śmieje się do [kogoś] z [kogoś] oraz jego dwa wybrane derywaty słowotwórcze: wyśmiewać/wyśmiać i ośmieszać/ośmieszyć. Modelując akt zniewagi poprzez komizm (śmiech), przedstawię analizę m.in.: uczestników aktu zniewagi, typowych strategii deprecjonowania za pomocą śmiechu, podstawowych wyróżników tego aktu mowy oraz jego warunków fortunności i skuteczności. Bazę materiałową opisu stanowią: a) konteksty zaczerpnięte z Narodowego Korpusu Języka Polskiego oraz pozyskane za pomocą wyszukiwarki internetowej Google, b) fragmenty sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Sejmu RP IX kadencji odbytych w latach 2019–2022 – te posłużą jako materiał ilustrujący realne sytuacje znieważania poprzez śmiech, potrzebny do analizy ukierunkowanej pragmatycznie.

Attardo S., 1994, Linguistic Theories of Humor, Berlin.
Austin J.L.,1993, Mówienie i poznawanie, tłum. B. Chwedończuk, Warszawa.
Banasiak D., 2021, Co znaczy i co oznacza śmiech? O metonimicznych źródłach wieloznaczności czasownika „śmiać się”, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXXVII, s. 101–121.
Chłopicki W., 1995, O humorze poważnie, Kraków.
Dziemidok B., 1967, O komizmie, Warszawa.
Greń Z., 1994, Semantyka i składnia czasowników oznaczających akty mowy w języku polskim i czeskim, Warszawa.
Karwat M., 2006, O złośliwej dyskredytacji. Manipulowanie wizerunkiem przeciwnika, Warszawa.
Searle J.R., 1975, Indirect speech acts [w:] Syntax and Semantics 3, ed. P. Cole, J. Morgan, New York, s. 59–82.
Searle J.R., 1976, A Classification of Illocutionary Acts, „Language in Society” Vol. 5, No. 1, s. 1–23.
Tokarski R., 1981, Derywacja semantyczna jako jedno ze źródeł polisemii wyrazowej [w:] Pojęcie derywacji w lingwistyce, red. J. Bartmiński, s. 94–105.
Waszakowa K., 2008, ‘Uśmiech’ jako słowo i gest mimiczny. Obraz uśmiechu we współczesnej polszczyźnie [w:] Pojęcie – słowo – tekst. Z zagadnień semantyki leksykalnej, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa, s. 151–166.
Wierzbicka A., 1987, English Speech Act Verbs. A semantic dictionary, Sydney.
Yus F., 2016, Humour and Relevance, Amsterdam–Philadelphia.
Żygulski K., 1976, Wspólnota śmiechu. Studium socjologiczne komizmu, Warszawa.

Streszczenie

Bibliografia

Referat dotyczy słownictwa, którym posługują się komentatorzy telewizyjni relacjonujący konkursy skoków narciarskich. Pierwsza część skoncentrowana jest na pojęciach telewizyjnej transmisji sportowej, języka sportu, a w szczególności jego odmianie medialnej, mówionej. Następnie przybliżona zostaje klasyfikacja profesjonalnej leksyki sportowej jako jednej z najważniejszych składowych języka komentatorów. Jest to zarazem punkt wyjścia do analizy terminologii charakterystycznej dla skoków narciarskich na konkretnych przykładach użyć. Kolejna część poświęcona jest refleksji nad sposobem opisu skoku narciarskiego, jego elementów, techniki oraz towarzyszących mu warunków atmosferycznych. Celem wystąpienia jest wykazanie przesunięć semantycznych występujących w wyrażeniach i zwrotach charakterystycznych dla dyskursu skoków narciarskich oraz uzmysłowienie słuchaczom skali jego metaforyzacji i konceptualizacji.

Grochala, B. (2016). Telewizyjna transmisja sportowa w ujęciu genologii lingwistycznej: na materiale transmisji meczów piłki nożnej, Łódź.
Jarosz, B. (2015). O języku specjalistycznym w komentarzu sportowym (na przykładzie relacji z meczów siatkówki). Socjolingwistyka, 29, Lublin.
Murrmann, J. (2015). Język sportu w ujęciu leksykografów. Analiza terminograficzna wybranych słowników z terminologią sportową. Socjolingwistyka, 29, Lublin.
Nowowiejski, B. (2011). Współczesne polskie słownictwo sportowe w ujęciu normatywnym [w:] Polskie dźwięki, polskie słowa, polska gramatyka (system-teksty-norma-kodyfikacja) s. 263–274, Warszawa.
Nowowiejski, B. (2014). Zróżnicowanie polskiej leksyki sportowej (między specjalistyczną terminologią a słownictwem potocznym i środowiskowym). Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. 28, 109–124.
Ostrowski, A. (2021). Telewizyjne imperium sportowe. Prawdy i fikcje, Wrocław.
Ożdżyński, J. (1970). Polskie współczesne słownictwo sportowe, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Tworek, A. (2000). Język sportu – próba definicji (analiza języka polskiego i niemieckiego) [w:] G. Szpila (red.), Język a komunikacja 1: Język trzeciego tysiąclecia, Kraków.
Wiśnicki, M. (2006). Struktura językowa telewizyjnego komentarza sportowego – próba charakterystyki. Studia Medioznawcze 4 (27).

Streszczenie

Bibliografia

Referat dotyczy analizy słowotwórczej wybranych nowych struktur motywowanych przez przymiotnik gruby (lub rzeczownik grubość). Struktury te (grubancypacja, grubaktywistka i in.) funkcjonują we współczesnym dyskursie tworzonym przez osoby grube, które akceptują swoje ciało (jego wygląd i kondycję) i aktywnie sprzeciwiają się stygmatyzacji i wykluczaniu ludzi ze względu na ich wygląd (masę ciała).
Zawarte w tytule referatu wyrażenie grubancypacja opisuję jako leksem (derywat słowotwórczy) oraz jako strukturę pojęciową utworzoną w konkretnym czasie przez konkretną osobę na potrzeby określonego dyskursu. Omawiane struktury służą w nim do budowania nowego systemu wartości oraz normalizacji kwestii rozmiaru ciała (aby „bycie grubym” przestało być m.in. rozpatrywane w opozycji zdrowy – chory). W tego typu tekstach przymiotnik gruby (a także rzeczownik grubość) w odniesieniu do osób o dużej masie ciała staje się neutralny, a nawet pozytywny – jest podstawą poczucia tożsamości tej grupy. Przymiotnik otyły zaś (zapisywany z gwiazdką) traktowany jest jako wykładnik negatywnego, opresyjnego utożsamiania osób o większej masie ciała z jednostką chorobową (chorobą otyłościową) oraz społecznym (stereotypowym) wyobrażeniem o otyłości.
Metodologicznie w referacie nawiązuję do podstaw strukturalistycznego opisu słowotwórczego (Grzegorczykowa, Puzynina 1979; Burkacka 2010), poszerzonego o komponenty kognitywne (Waszakowa 2017) – tu odwołuję się do teorii integracji pojęciowej (Fauconnier, Turner 2019; Libura 2010). Badany materiał to przede wszystkim teksty publikowane w internecie przez grubancypacyjne aktywistki: Urszulę Chowaniec i Natalię Skoczylas (m.in. wpisy na blogach Galanta Lala i Vingardium Grubiosa, raport opracowany przez aktywistki oraz wywiady z nimi).

Burkacka I., 2010, Klasyfikacja słowotwórcza nowszych zapożyczeń, „Linguistica Copernicana” 2 (4), s. 229-240.
Fauconnier G., Turner M., 2019, Jak myślimy. Mieszaniny pojęciowe i ukryta złożoność umysłu, tłum. I. Michalska, Warszawa.
Grzegorczykowa R., Puzynina J., 1979, Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego, Warszawa.
Grzegorczykowa R., Puzynina J., 1998, Problemy ogólne słowotwórstwa, w: R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego, t. 2: Morfologia, wyd. drugie, Warszawa, s. 361–388.
Libura A., 2010, Teoria przestrzeni mentalnych i integracji pojęciowej. Struktura modelu i jego funkcjonalność, Wrocław.
Waszakowa K., 2017, Kognitywno-komunikacyjne aspekty słowotwórstwa. Wybrane zagadnienia opisu derywacji w języku polskim, Warszawa.

Streszczenie

Bibliografia

W referacie i prezentacji zwracam uwagę na mglistość semantyczną wyrażeń potencjał i talent, odnosząc się do odbitej w nich konceptualizacji rzeczywistości. Dodatkowo korzystam z interdyscyplinarnych badań językoznawczych, związanych z socjolingwistyką, psycholingwistyką oraz krytyczną analizą dyskursu. Podstawę metodologiczną niniejszego wystąpienia stanowią użycia wyrazów odzwierciedlone w narzędziach internetowych bazujących na danych korpusowych (Hask PELCRA i Sketchengine), które zostały zestawione z wynikami ankiety przeprowadzonej wśród osób regularnie operujących badanymi jednostkami językowymi. Przeprowadzona analiza stanowi próbę ukazania związku między pojęciami POTENCJAŁ i TALENT. W nawiązaniu do wybranych badań z zakresu językoznawstwa kognitywnego wyznaczone zostały etapy tej analizy: zobrazowanie różnych realizacji jednostek potencjał i talent oraz określenie ich wzajemnego wpływu, a także nieoczywistych różnic między nimi.

Bartmiński J., Pojęcie językowego obrazu świata i sposoby jego operacjonalizacji, [w:] Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa?, red. P. Czapliński, A. Legeżyńska, M. Telicki, Poznań 2010.
Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2009.
Bartmiński J., Tokarski R., Definicja semantyczna: czego i dla kogo? [w:] O definicjach i definiowaniu. Lublin 1993.
Hacking I., The Social Construction of What? [online] https://www.hup.harvard.edu/books/9780674004122 [dostęp 10.12.2023]
Jordanskaja L., Mielczuk I., Konotacja w semantyce lingwistycznej i leksykografii, [w:] Konotacje, Lublin 1988.
Maxwell J. C. (2007), Talent is never enough. Discover the choices that will take you beyond your talent, Nashville, Tennessee.
Okołowicz J., Talent czy dar? Kontrowersje teoretyczne i empiryczne wokół zjawiska talentu, Łódź 2013.
Szejnach P., Odczarowanie talentu – Socjografia stawania się uznanym artystą, Łódź 2022.
Tiepłow B. M. (1971), Zdolności i uzdolnienia, [w:] Zagadnienia psychologii różnic indywidualnych, J. Strelau (red.), PWN, Warszawa.

Streszczenie

Bibliografia

Niniejsza prezentacja przedstawia próbę rekonstrukcji pojęcia FAMILY (RODZINA) w wariancie brytyjskim języka angielskiego, ze szczególnym uwzględnieniem dostępnych danych systemowych (słownikowych) oraz konkordancji czerpanych z trzech korpusów brytyjskiej odmiany języka angielskiego. Prezentowane studium wpisuje się w nurt badań projektu EUROJOS, mającego na celu przybliżenie językowo-kulturowego obrazu świata Słowian i ich sąsiadów w ramach przywoływanych wartości (por. red. Bartmiński, Bielińska-Gardziel i Żywicka 2015; Bartmiński, Brzozowska i Niebrzegowska-Bartmińska 2016; Sotirov i Ajdačić 2017; Chlebda 2018, Abramowicz i Bartmiński 2019).
Kluczowym elementem naukowych rozważań w ramach projektu EUROJOS pozostaje problematyka aksjologiczna, której bezpośrednią motywację stanowią studia językoznawcze (zwłaszcza te rozwijane w ramach komunikatywizmu, kognitywizmu, czy też lingwistyki antropologiczno-kulturowej, por. Niebrzegowska-Bartmińska 2013: 268) oraz studia z zakresu nauk społecznych. Zarówno wymiar językowy, jak i społeczny pozwala na bardziej wnikliwą analizę systemu wartości w ramach określonego kręgu kulturowego, wraz z uwzględnieniem wieloaspektowości tychże wartości.
Starając się uwzględnić powyższe obserwacje, pojęcie FAMILY (RODZINA) w języku angielskim zostało zanalizowane w oparciu o dwa typy danych: a) danych systemowych (słownikowych), dla pozyskania których skorzystano z bazy dostępnych słowników, w tym słownika etymologicznego, frazeologicznego, a także tezaurusa do badania relacji synonimicznych i antonimicznych w stosunku do leksemu family oraz b) danych tekstowych, wyekscerpowanych z korpusów (zob. Baroni i in. 2009, Booth i in. 2022, Brezina i in. 2021. Molek-Kozakowska i Chovanec 2017). Należy tutaj podkreślić, iż autorki skoncentrowały się jedynie na wariancie brytyjskim języka angielskiego jako odmianie, która jest w stanie najpełniej oddać sposób konceptualizacji świata przez mieszkańców Wysp Brytyjskich, zachowując odrębność tego obszaru. W niniejszej pracy starano się także wykorzystać metodologię zaproponowaną na potrzeby opisu pojęć aksjologicznych w ramach projektu EUROJOS (zob. Abramowicz, Bartmiński i Chlebda 2009).

Abramowicz, M., Bartmiński J., Chlebda W. (2009). Językowo-kulturowy obraz świata Słowian na tle porównawczym. Założenia programu „A” (10 VI 2009), „Etnolingwistyka” 21, s. 341−342.
Baroni, M., Bernardini, S., Ferraresi, A., Zanchetta, E. (2009). The WaCky Wide Web: A Collection of Very Large Linguistically Processed Web-Crawled Corpora, „Language Resources and Evaluation” 43(3), s. 209−226.
Booth, R., Duncan, P., Aguilar García, C. (2022). England and Wales now minority Christian countries, census reveals, „The Guardian”, 29-th November, https://www.theguardian.com/uk-news/2022/nov/29/leicester-and-birmingham-are-uk-first-minority-majority-cities-census-reveals
Brezina, V., Hawtin, A., McEnery, T. (2021). The Written British National Corpus 2014 – design and comparability, „Text & Talk” 41(5−6), s. 595−615, https://doi.org/10.1515/text-2020-0052
Molek-Kozakowska, K., Chovanec, J., (2017). Media representations of the „other” Europeans: Common themes and points of divergence, [w:] Representing the Other in European Media Discourses, red. J. Chovanec, K. Molek-Kozakowska, Amsterdam: John Benjamins, s. 1–22. Niebrzegowska-Bartmińska, S. (2013). Projekt badawczy (ETNO)EUROJOS a program etnolingwistyki kognitywnej, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 25, s. 267−281.

Streszczenie

Streszczenie

Bibliografia

Wystąpienie stanowi próbę podjęcia semantycznej refleksji nad wyrazem romantyzm w ujęciu diachronicznym – od jego genezy aż do dnia dzisiejszego. Wprowadzenie jest czysto językoznawcze i dotyczy pojęcia zmiany znaczeniowej wraz z jej rodzajami, zdefiniowanymi przez Stanisława Dubisza. Następnie w sposób syntetyczny referentka omawia kształtowanie się pojęcia ‘romantyzm’ w kilku  językach; na tym etapie przytacza też wybrane prace z literatury przedmiotu, skupiając się głównie na opublikowanym w 1911 roku  artykule Aleksandra Łuckiego pt. Pochodzenie wyrazu „romantyzm” i ewolucja jego znaczenia. W kolejnej części wystąpienia przedstawia współczesne znaczenia analizowanego leksemu, a także wyniki ankiety na temat jego konotacji. Referentka stawia hipotezę, że w procesie dziejowym pojęcie ‘romantyzm’ ulegało stopniowemu rozszerzaniu, szczególnie w ostatnim stuleciu, oraz że wpływ na to miało silne odziaływanie zewnętrznych czynników kulturowych i politycznych.

J. Kleiner, Romantyzm. Historia wyrazu i konstrukcja pojęcia, „Przewodnik Naukowy i Literacki” 1910.
A. Łucki, Pochodzenie wyrazu „romantyzm” i ewolucja jego znaczenia, „Pamiętnik Literacki” 1911.
Z. Łempicki, Romantyzm. Przyczynki do krytyki pojęcia, „Pamiętnik Literacki” 1917.
I. Chrzanowski, Charakterystyka romantyzmu, w: Z epoki  romantyzmu, Kraków 1918.
W. Tatarkiewicz, Romantyzm czyli rozpacz semantyka, „Pamiętnik Literacki” 1971.
S. Dubisz, Nauka o języku dla polonistów, Warszawa 1994.
A. Zdanowicz, Słownik języka polskiego, Wilno 1861, Edycja elektroniczna Słownika wileńskiego (pan.pl), [dostęp: 20.11.2023].
W. Doroszewski, Wielki słownik języka polskiego, Słownik języka polskiego (pwn.pl), [dostęp: 20.11.2023].
L. Wiśniakowska, Szkolny słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa 2007.

Streszczenie

Bibliografia

Referat poświęcony jest analizie socjolektu łyżwiarzy szybkich na podstawie słownictwa i wyrażeń używanych w życiu codziennym sportowców. W pierwszej części wystąpienia przybliżona zostanie dyscyplina łyżwiarstwa szybkiego – jego historia, charakterystyka i realia zawodników należących do tego środowiska. Następnie przedstawione będą teoretyczne i metodologiczne podstawy analizy oraz wyniki badań przeprowadzonych na zawodnikach łyżwiarstwa szybkiego. W drugiej części zaprezentowane i poddane analizie zostaną leksemy używane w mowie potocznej przez łyżwiarzy, z próbą wskazania ich źródła oraz celu powstania. Wystąpienie ma za zadanie przybliżyć słuchaczom słownictwo, jakim posługują się zawodnicy łyżwiarstwa szybkiego i innych sportów.

Mowa trawa. Słownik piłkarskiej polszczyzny, M. Rosłoń,, Wrocław 2011.
G. Cox, Leksykon sportu, Warszawa 2004.
Słownik sportowy niemiecko-polski, red. M. Ilski, Warszawa 2013.
Podręczny polsko-rosyjski słownik sportowy, red. Z. Fedus,, Wrocław 1981.
Słownik gwary studenckiej, red. L. Kaczmarek, T. Skubalanka, S. Grabias, Lublin 1994.
Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego, red. P. Muldner-Nieckowski, Ł. Mulder-Nieckowski, Warszawa 2022.
M. Pachowicz, Leksyka młodzieży. Tradycja, rozwój, kreatywność, Kraków 2018.
B. Pędzich, Jak powstaje socjolekt? Studium słownictwa paralotniarzy, Warszawa 2012.
Godzic A., Sport a komunikowanie w sferze publicznej: współuczestniczenie, [w:] „Przegląd Politologiczny” nr 4, 2015.(http://przeglad.amu.edu.pl/wp-content/uploads/2016/03/ pp-2015-4-131.pdf )
Nowowiejski B., Zróżnicowanie polskiej leksyki sportowej (między specjalistyczną terminologią a słownictwem potocznym i środowiskowym), [w:] Poznańskie spotkania językoznawcze, t. XXVIII, Kultura komunikacji językowej 3. Kultura języka w komunikacji zawodowej, Poznań 2014.
Nowowiejski B., Współczesne polskie słownictwo sportowe w ujęciu normatywnym, [w:] red. B. Pędzich, D. Zdunkiewicz-Jedynak, Polskie dźwięki, polskie słowa, polska gramatyka (system-teksty– norma– kodyfikacja), Warszawa 2011, 263 – 274.
J. Murrmann, Język sportu w ujęciu leksykografów. Analiza terminologiczna wybranych słowników z terminologią sportową. https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/ bwmeta1.element.desklight-dcff8f2e-6208-489a-87b4-0ac04d1f79df/c/socjo29-15.pdf, dostęp: 13.11.2023.

Streszczenie

Bibliografia

Celem referatu jest analiza leksemów zaczerpniętych ze środowiska biznesowego. Podstawą rozważań w pierwszej części wystąpienia jest zdefiniowanie pojęcia korpomowy na podstawie Obserwatorium Językowego Uniwersytetu Warszawskiego oraz umieszczenie korpojęzka w dyskursie polskiego języka biznesu. Początkowe rozważania mają wspomóc analizę wybranych leksemów oraz pozwolić znaleźć odpowiedź na pytanie, czy korpomowa jako element polskiego języka biznesu może zagrażać językowi naturalnemu? W drugiej części wystąpienia pojawi się badanie nad semantyką nazw korpoświata. Badania wspierane będą Obserwatorium Językowym UW, słownikami, Encyklopedią Prostej Polszczyzny PZU, wewnętrzną ankietą na temat leksemów używanych w środowisku biznesowym oraz analizą próbek z internetu, które pojawią się na zaprezentowanych slajdach. Metodologiczną podstawę badań stanowi przeniknięcie języka angielskiego do korpomowy i znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy znajomość języka angielskiego faktycznie się opłaca? Wystąpienie ma wzbudzić w słuchaczach wrażliwość na obecność korposlangu w języku codziennym.

Biuro Prostego Języka PZU, Encyklopedia Prostej Polszczyzny PZU, Warszawa 2021.
Cierpich A., Zapożyczenia angielskie w polszczyźnie korporacyjnej, Wydawnictwo Naukowe Akademia Ignatianum w Krakowie, Kraków 2019.
Cudak R., Tabor J., Czy istnieje polski język biznesu, Łódź 1996.
Gajda P., Cechy polskiego języka biznesu jako języka specjalistycznego w początkowym etapie kształtowania się (na podstawie „Czasu” z lat 1870-1914), Poznań 2015.
Grzegorczykowa R., Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa 2010.
Karczewska A., Efektywna komunikacja w organizacji, Częstochowa 2011.
Kiełpińska K., Głos korpoludu, https://obserwatoriumjezykowe.uw.edu.pl/felietony/glos-korpoludu/, dostęp: 5.11.2023.
Wilkoń A., Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice 1987.
Wyszkowski K., Etyczna i odpowiedzialna komunikacja w biznesie, [w:] Bąkowicz K., Etyczna i odpowiedzialna komunikacja w biznesie, Warszawa 2023.

Słowniki i inne strony:
Słowosieć – sieć wyrazów www.wsjp.pl
www.sjp.pwn.pl
https://obserwatoriumjezykowe.uw.edu.pl

Streszczenie

Bibliografia

Celem referatu jest odniesienie metodologii językoznawstwa kognitywnego do pogłębionych badań nad językiem autorskim na podstawie dorobku powieściowego Wiesława Myśliwskiego. Wystąpienie stanowi w zamyśle kontynuację oraz rozwinięcie analitycznej części referatu poprzedniego. W jego pierwszej części odnoszę wybrane spośród wynotowanych użyć leksemu PAMIĘĆ do jego ustabilizowanego frazeologicznie znaczenia poświadczonego leksykograficznie. Drugą część wystąpienia koncentruję na opisie użyć metaforycznych, metonimicznych lub stanowiących w planie konceptualnym przeplot dwóch wymienionych przesunięć znaczeniowych. Przedstawione przykłady wiążę z wprowadzonymi trudnościami klasyfikacyjnymi oraz interpretacyjnymi towarzyszącymi analizie.

Barcelona, A. (2011). Reviewing the properties and prototype structure of metonymy. W: Benczes R., Barcelona A., & Ruiz de Mendoza Ibáñez F. J. (red.) Defining metonymy in cognitive linguistics: Toward a consensus view. John Benjamins, 61-88.
Bolińska, M. (2001). Retoryka akapitów inicjalnych w Kamieniu na kamieniu Wiesława Myśliwskiego (zarys problemu). W: Pacławski J. (red.) O twórczości Wiesława Myśliwskiego (w siedemdziesiątą rocznicę urodzin pisarza), 153-174.
Cygan, S., Dyszak, A. S. (2008) Językowy obraz ziemi w powieści Wiesława Myśliwskiego Kamień na kamieniu. W: Studia Linguistica, IV, 43-58.
Gibbs, R. W. (2003) Prototypes in dynamic meaning construal. W: Gavins J., Steen G. (red.) Cognitive Poetics in Practice, 27-40.
Grzegorczykowa, R. (2021). Podstawy metodologiczne semantyki kognitywno-antropologicznej. W: Etnolingwistyka, 33, 9-23.
Kowalska, D., Pietrzak, M. (2020) Funkcja powtórzeń językowych w Uchu Igielnym Wiesława Myśliwskiego. W: Studia Językoznawcze, 19, 219-245.

Streszczenie

Celem referatu jest ukazanie roli przeżyć w rodzaju pychy wśród przeżyć samoświadomościowych w polskojęzycznej konceptualizacji tych uczuć z uwzględnieniem perspektywy kontrastywnej. Podstawę rozważań w części sprawozdawczo-krytycznej stanowi analiza wyników dotychczasowych badań nad semantyką nazw tych przeżyć w różnych językach, wspierana analizą danych leksykograficznych (słowniki jedno-i wielojęzyczne) oraz korpusowych (NKJP), a w części empirycznej – analiza próbek tekstów zaczerpniętych z Internetu, zawierających słowa pycha, duma i próżność i tworzących minikorpus tematyczny. Metodologiczną podstawę badań stanowi kognitywna teoria znaczenia rozumianego jako zapisany w języku sposób konceptualizacji

rzeczywistości i teoria kategorii naturalnych zorganizowanych wokół prototypów (zob. np. Bartmiński, 2006; Grzegorczykowa, 2012b; Kleiber, 2003; Kövecses, 2003; Kövecses i in., 2019; Taylor, 2007; Wierzbicka, 1999).
Uwzględniając w analizach perspektywę porównawczą, pod uwagę wzięto wcześniejsze badania semantyczne nad pojęciami pokrewnymi, takimi jak DUMA, PYCHA i MIŁOŚĆ WŁASNA w polszczyźnie, PRIDE w języku angielskim oraz PÝCHA w języku czeskim (zob. np. Grzegorczykowa, 2012a; Grzegorczykowa, Mikołajczuk, 2019; Grzegorczykowa, Piotrowska, 2011; Fabiszak, Hebda, 2010; Kövecses, 1986; Mikołajczuk, 2016, 2018, 2019, 2021; Saicová Římalová, 2010; Wilson, Lewandowska-Tomaszczyk, 2017).

Streszczenie

Bibliografia

Celem wystąpienia jest przedstawienie obserwacji na podstawie semantycznych badań korpusowych, których przedmiotem jest siedem powieści Wiesława Myśliwskiego wydanych w latach 1967-2018, a konkretniej użycia leksemu PAMIĘĆ na ich kartach.
Omówienie wybranych spośród przeanalizowanych przykładów poprzedzam we wprowadzeniu krótkim uzupełnieniem biograficznym oraz autocharakterystyką twórczości prozatorskiej autora na podstawie jego zgromadzonych wypowiedzi – wywiadów, esejów, odczytów. Przywołuję także nad wyraz nieliczne prace filologiczne poświęcone powieściowemu językowi Myśliwskiego.
W analizie użyć leksemu koncentruję się na dwóch aspektach: ich usytuowaniu względem systemowego (skonwencjonalizowanego, słownikowego) znaczenia jednostki PAMIĘĆ oraz kierunkach, w których jej znaczenie jest rozszerzane, co pozwala na sformułowanie wniosków dotyczących zarówno sposobu budowania w twórczości autora spójnego, a zarazem ewoluującego obrazu pamięci, jak i konstruowanej przez pisarza indywidualnej koncepcji świadomości osobniczej, na którą składają się los, pamięć i słowo. Odnoszę się w tym kontekście przede wszystkim do zagadnień konceptualizacji, metonimii i metafory oraz poetyki kognitywnej.

Barcelona, A. (2011). Reviewing the properties and prototype structure of metonymy. W: Benczes R., Barcelona A., & Ruiz de Mendoza Ibáñez F. J. (red.) Defining metonymy in cognitive linguistics: Toward a consensus view. John Benjamins, 61-88.
Cygan, S., Dyszak, A. S. (2008) Językowy obraz ziemi w powieści Wiesława Myśliwskiego Kamień na kamieniu. W: Studia Linguistica, IV, 43-58.
Czachur, W. (2018) Lingwistyka pamięci. Założenia, zakres badań i metody analizy. W: Czachur W. (red.) Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, 7-55.
Gibbs, R. W. (2003) Prototypes in dynamic meaning construal. W: Gavins J., Steen G. (red.) Cognitive Poetics in Practice, 27-40.
Grzegorczykowa, R. (2021). Podstawy metodologiczne semantyki kognitywno-antropologicznej. Etnolingwistyka, 33, 9-23.
Kowalska, D., Pietrzak, M. (2020) Funkcja powtórzeń językowych w Uchu Igielnym Wiesława Myśliwskiego. W: Studia Językoznawcze, 19, 219-245.
Kulesza, D. (2019) Epopeja, sacrum, sens. „Kamień na kamieniu” Wiesława Myśliwskiego, Czytelnia, nowynapis.eu
Kulesza, D. (2019) Więcej niż cykl. O twórczości Myśliwskiego po raz pierwszy, Czytelnia, nowynapis.eu
Kulesza, D. (2020) Notes albo widok ze szczytu. O twórczości Myśliwskiego po raz drugi, Czytelnia, nowynapis.eu

Streszczenie

Bibliografia

W syntetycznej charakterystyce przedstawiam w ujęciu strukturalistycznym modele czasownikowe aktywne w procesach adaptacji zapożyczeń w polszczyźnie od przełomu XX i XXI w. Ich żywą obecność wiążę z tendencjami  językowymi, zachodzącymi w polskim słowotwórstwie co najmniej od półwiecza. Produktywne typy słowotwórcze reprezentują przede wszystkim licznie reprezentowane serie derywatów paradygmatycznych lub prefiksalno-paradygmatycznych, do których należą m.in. czasowniki ekoterroryzować < ekoterroryzm // terroryzm ekologiczny // ekoterror, (s)trollować  < trolling // trollowanie. Dołączają do nich jednostki werbalne, w których pod wpływem nowych zapożyczeń dokonały się zmiany semantyczne – wśród omawianych przykładów znajdują się m.in. znane z mediów wyrażenia  kanibalizować  < kanibalizacja (ang. cannibalize) i brexitować pot. < Brexit. Zgodnie z zasadami gramatyki Langackerowskiej relacje między badanymi czasownikami a ich rzeczownikowymi podstawami słowotwórczymi w obu wypadkach nie ograniczają się do zmiany funkcji syntaktycznej, ale mają również charakter semantyczny z tego względu, żew inny sposób konstruują wyobrażenie tej samej zawartości konceptualnej.

Burkacka, I. (2022). „Upgrade’ować czy upgradować? Wahania w zapisie czasowników zapożyczonych (zakończonych w języku angielskim na e nieme)”. Język Polski CII 2, 23–35.

Dragićević, R. (2021). „Some Challenges of Metaphor and Metonymy Interpretation”. Prace Filologiczne LXXVI, 87–98.

Dyszak, A. (2019). „Z badań nad zjawiskami słowotwórczymi i adaptacyjnymi w „najmłodszej polszczyźnie””. Język Polski XCIX 3, 18–31.

Kudra, B.  (2016). „O niektórych właściwościach nowych derywatów czasownikowych.  Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego LXII, 49–57.

Langacker, R.W. (1987a).Foundations of Cognitive  Grammar: Theoretical Prerequisites. Vol. I. Stanford: Stanford University Press.

Langacker, R.W. (1987b). „Nouns and Verbs”. Language v. 63/1 (87), 53–94.

Langacker, R.W. (1991). Concept, Image, and Symbol. The Cognitive Basis of Grammar. Berlin–New York: Mouton de Gruyter.

Obserwatorium Językowe UW. Najnowsze słownictwo polskie; https:// nowewyrazy.uw.edu.pl/ ; dostęp: 3.04.2023.

Przybylska, R. (2006). „Nowe czasowniki we współczesnej polszczyźnie”. K. Ożóg, E. Oronowicz-Kida. Red. Przemiany języka na tle przemian współczesnej kultury.  Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 131–141.

Różycka, I. (2007). „Nowe czasowniki obcego pochodzenia w aspekcie synchronicznym i diachronicznym”. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN  LII, 195–204.

Wawrzyńczyk, J. (2000–2011). Słownik bibliograficzny języka polskiego. Wersja przedelektroniczna. T.1–10. Warszawa:Bel Studio.

WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN (2007). Red. P. Żmigrodzki; https://www.wsjp.pl/.